در آستانه ظهور

ابوقُرّه (مسیحی از دوستان اُسقف اعظم) یكی از خبرپردازهای عصر امام رضا ـ علیه السّلام ـ بود، صفوان بن یحیی یكی از شاگردان امام رضا ـ علیه السّلام ـ می‌گوید: ابوقرّه از من خواست تا او را به محضر حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ ببرم، من از حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ اجازه گرفتم، و آن حضرت اجازه داد.
ابوقرّه به محضر حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ رسید، و از احكام دین و حلال و حرام پرسش‌هایی كرد تا سؤالش به مسئله توحید كشیده شد، و در این مورد چنین سؤال كرد:
«برای ما روایت كرده‌اند كه خداوند «دیدار» و «هم سخنی» خود را بین دو پیغمبر تقسیم نمود(و در میان پیامبران دو پیغمبر را برگزید تا با یكی از آن‌ها هم كلام شود، و با دیگری دیدار نماید) قسمت «هم سخن» خود را به موسی ـ علیه السّلام ـ داد، و قسمت دیدار خود را به حضرت محمّد ـ صلّی الله علیه و آله ـ) عطا نمود» (بنابراین خداوند وجودی قابل دیدن است)
امام رضا: اگر چنین باشد، پس آن پیغمبری كه (یعنی پیغمبر اسلام) به جنّ و انس خبر داد كه دیده‌ها خدا را درك نكند، و وسعت آگاهی مخلوقات را یارای احاطه به او و فهم ذات او نیست، و او شبیه و همتا ندارد، كدام پیغمبر بود؟، مگر شخص محمّد ـ صلّی الله علیه و آله ـ چنین نفرمود؟
ابوقرّه: آری، او چنین فرمود.
امام رضا: بنابراین چگونه ممكن است پیغمبر از طرف خدا به سوی مردم بیاید و آن‌ها را به سوی خدا دعوت كند، و به آن‌ها بگوید كه دیده‌ها قادر به دیدن خدا نیست، وسعت و آگاهی مخلوقات را یارای فهمیدن ذات پاك او نیست، و او شبیه و همتا ندارد، سپس خود این پیغمبر بگوید: من با دو چشم خدا را دیده‌ام؟ و احاطه علمی به او یافته‌ام؟ و او به شكل انسان (قابل رؤیت) است، آیا حیا نمی‌كنید؟ افراد بی‌دین و كوردل، نتوانستند چنین نسبتی به آن حضرت بدهند، كه او چیزی را فرمود و سپس بر خلاف آن گفت
ابوقرّه: خداوند خودش در قرآن (آیه 13، سوره نجم) می‌فرماید:
وَ لَقَدْرَآهُ نَزْلَهً اُخری: «و بار دیگر، پیغمبر، خدا را دید»
امام رضا: در همین جا آیه دیگری هست (آیه 11، سوره نجم) كه آن‌چه را پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ دیده بیان می‌كند و می‌فرماید:
ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَای:
: «قلب او در آن‌چه دید، هرگز دروغ نمی‌گفت» یعنی دل پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ آن‌چه را كه چشمش دید دروغ ندانست.
سپس خداوند در همین سوره (نجم) آن‌چه را محمّد ـ صلّی الله علیه و آله ـ دیده خبر می‌دهد و (در آیه 18، سوره نجم) می‌فرماید:
لَقَدْ رَای مِنْ آیات رَبِّهِ الْكُبْری
: «او پاره‌ای از آیات و نشانه‌های بزرگ پروردگارش را دید».
بنابراین نشانه‌های خدا (كه پیامبر آن‌ها را دیده) غیر ذات خدا است، و باز خداوند (در آیه 110، سوره طه) می‌فرماید:
وَلا یُحیِطُونَ بِهِ عِلْماً
: «آن‌ها احاطه و آگاهی به او ندارند»، بنابراین اگر دیده‌ها خدا را می‌تواند بنگرد، احاطه و آگاهی به او را نیز پیدا خواهد كرد (با این‌كه آیه مذكور می‌گوید: آگاهی به او ممكن نیست)
ابوقرّه: پس شما روایت را (كه می‌گویند پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ، خدا را دید) تكذیب می‌كنید؟
امام رضا: اگر روایات بر خلاف قرآن باشند، تكذیب می‌كنم، و آن‌چه مسلمانان به آن اتّفاق رأی دارند، این است كه: «نمی‌توان به وجود خدا احاطه علمی یافت، و دیده‌ها ذات او را درك نمی‌كنند، و او به هیچ چیزی شباهت ندارد»

اصول كافي، ج 1، ص 96، نشر دارالكتب الاسلامي