در آستانه ظهور

باور به حضور امامی ناظر بر اعمال، از جنبه فردی، موجب پاک نگاه داشتن روح و پیراستن اعمال از زشتی‌ها و از جنبه اجتماعی، باعث هم‌دلی مؤمنان و ایستادگی در برابر ظالمان می‌شود. کارکرد وسیع و عمیق آموزه‌های مهدوی، جذّابیت خاصّ موضوع را نشان می‌دهد. به همین دلیل، قشرهای مختلف جامعه، پرسش‌های بسیاری در این موضوع دارند که لزوم پاسخ‌گویی صحیح به آنها از راهی مطمئن، بر کسی پوشیده نیست.
«پژوهشکده مهدویّت» در کتاب «مهدویّت، پرسش‌ها و پاسخ‌ها»، به برخی از این شبهات، این‌گونه پاسخ می‌دهد:

خانواده امام(عج)
• آیا حضرت مهدی(عج) ازدواج کرده‌اند و همسر و فرزند دارند؟
درباره ازدواج حضرت مهدی موعود(عج) اختلاف است. بعضی از علما مانند محدّث نوری، نویسنده کتاب «نجم‌الثّاقب»، بر این عقیده است که آن حضرت ازدواج کرده و فرزندانی نیز دارند. عمده دلیل این گروه آن است که ازدواج، سنّت مؤکّد اسلامی است که مورد سفارش پیامبر اکرم(ص) بوده و حضرت مهدی(عج) از هر شخصی، شایسته‌ترند که به سنّت پیامبر(ص) عمل کنند.
در پاسخ می‌گوییم: امام مهدی(عج) در حال حاضر در غیبت به سر می‌برند و این، یک حالت استثنایی است که ارتباط ایشان را با مردم محدود می‌کند. بنابراین همین عذر می‌تواند مانع اجرای این سنّت نبوی شود؛ زیرا به یقین، گاه به دلیل شرایطی خاص، ممکن است حکم واجبی از عهده انسان برداشته شود؛ چه رسد به مستحبّات و سنّت‌ها. افزون بر این، ازدواج، سنّتی نبوی است که باید در طول زندگی انجام گیرد و هیچ اشکالی ندارد که حضرت مهدی(عج) پس از ظهور، اقدام به این عمل نمایند و در این صورت، ترک‌کننده سنّت نبوی نیز نخواهند بود. از همین جا می‌توان استفاده کرد که در دعاهایی که در آنها، به حضرت و خانواده ایشان اشاره کرده، می‌تواند به دوران ظهور آن بزرگوار مربوط باشد؛ نه زمان غیبت!
در مقابل این نظریّه، دیدگاه دیگری مطرح است که قاطعانه ازدواج حضرت را نفی می‌کند. عمده دلیل ایشان هم این است که لازمه ازدواج حضرت، یا طولانی بودن عمر همسر ایشان است که دلیلی برای آن نداریم یا آنکه حضرت، پس از رحلت همسر، مجبور هستند با دیگری ازدواج کنند یا به دلیل ازدواج، باید فرزندانی داشته باشند که سرپرستی آنها موجب شناخته شدن حضرت می‌شود و ...
البتّه این مطالب هم، سست و بی‌اساس است. ممکن است حضرت در برهه‌ای از حیاتشان ـ حتّی در غیبت ـ همسری اختیار کنند و آن زن از دنیا برود. در این صورت، ایشان هم به سنّت نبوی عمل کرده و هم مشکلات و پیامدهایی برای آن حضرت پیش نمی‌آید.
آیت‌الله صافی گلپایگانی در این باره می‌گوید:
باید متذکّر بود که جواب این پرسش، در هاله قدس غیبت امام(عج) قرار دارد و خفا بودن ایشان که یکی از نشانه‌ها و خصایص آن حضرت است، در این نواحی نیز اثر گذاشته است. بنابراین به طور تحقیق و یقین نمی‌توان به آن پاسخ داد؛ چون احادیث و روایات اطمینان‌بخشی در دست نداریم یا اینکه به نظر حقیر نرسیده است و اگر در عصر ائمّه(ع) و در وقت صدور سایر روایات، این‌گونه پرسش‌ها مطرح شده باشد، شاید بعضی روّات احادیث، به حفظ و ضبط احادیث آن همّت نگماشته‌اند.
بعضی روایات هم که در دسترس است، با چشم‌پوشی از وضع سند و متون آنها، از جهت اختلاف نسخه ضعیف هستند؛ مانند روایت شیخ الطّائفه، شیخ طوسی که از مفضل‌بن عمر روایت می‌کند که امام صادق(ع) فرمودند:
«هیچ‌یک از فرزندان او و دیگران، از محلّ وی اطّلاع ندارند.»
امّا «الغیبه» نعمانی این حدیث را این چنین روایت کرده است:
«... و از جایگاهش هیچ کس از دوست و بیگانه آگاهی نمی‌یابد.»
با وجود این اختلاف، یعنی روایت نعمانی به جای وُلده، وَلیِ است و استناد به «الغیبه» شیخ طوسی، اطمینان‌بخش نیست؛ بلکه نقل الغیبه نعمانی از بعضی جهات، مانند سند و لفظ حدیث، معتبرتر است.
بعضی روایات دیگر مانند خبر کمال‌الدّین انباری و خبر زین‌الدّین مازندرانی نیز قابل استناد نیست و بعضی دیگر مثل فقرات بعضی ادعیّه و زیارات نیز صراحت ندارد و قابل حمل بر عصر ظهور است و علاوه بر فرض قبول دلالت، متعرّض خصوصیات و تفضیلات نیست. فقط به طور اجمال، متزوّج بودن و فرزند داشتن آن حضرت را بیان می‌کنند.
خلاصه سخن آنکه، اگرچه همسر و فرزند داشتن آن حضرت محتمل است، امّا در بررسی اخبار، به حدیث معتبری که موجب اطمینان باشد، نرسیدیم و دنبال کردن و تعقیب این موضوع هم لزومی ندارد.
بنابراین ما نه دلیلی بر ازدواج حضرت داریم و نه سندی بر ازدواج نکردن ایشان. ضمن اینکه مبهم بودن این مسئله می‌تواند دارای حکمتی باشد؛ چون در هر صورت، مشکلاتی پیش می‌آید.

پوشش امام(عج)
• امام زمان(عج) در قبل و بعد از ظهور، چه نوع لباسی می‌پوشند؟ آیا لباس ایشان مثل لباس روحانیون است یا لباس عربی و شال سبز و عمّامه سبز بر سر دارند؟
امام زمان(عج) در زمان غیبت برای ناشناخته ماندن، از لباس‌های مختلفی استفاده می‌کنند و در لباس‌های متعدّدی دیده شده‌اند. لباس ایشان در زمان ظهور، مانند لباس پدران بزرگوارشان(ع) و پیامبر اکرم(ص) است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند:
«به خدا سوگند! گویی او را با چشم خود می‌بینم که وارد مکّه شده، در حالی که بُرد یمانی پیامبر(ص) بر تن و عمّامه‌ای زرد بر سر دارد. کفش‌های پیامبر(ص) اندازه پای اوست...»

خوراک امام(عج)
• آیا غذاهای امام زمان(عج) از دنیاست یا بهشت؟
در مورد خوراک ایشان، روایت خاصّی نداریم؛ امّا به طور عادی غذای ایشان طبیعی و از دنیاست؛ زیرا سنّت و قانون الهی این است که غیر از موارد استثنایی، خلاف قانون عادی جهان آفرینش عمل نشود. پس امام(عج) بدن معمولی دارند و از غذای طبیعی استفاده می‌کنند؛ هرچند ممکن است در بعضی مواقع، خداوند هدیه‌ای برای ایشان بفرستد؛ چنان‌که لطفش شامل حال حضرت مریم(س) و دیگران نیز شده است.