در آستانه ظهور

به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، از زمان ورود موشک های بالستیک به خدمت در زمان جنگ دوم جهانی تا به امروز، یکی از چالش های بزرگ برای دارندگان این موشک ها حفظ آن از حملات پیش دستانه و متقابل موشکی و هوایی دشمن است؛ چالشی که از همان ابتدا باعث به وجود آمدن خلاقیت ها و پیشرفت بسیار زیاد تکنولوژیک در حوزه های مختلف شده است.

اولین سایت ثابت پرتاب موشک بالستیک در کشور فرانسه و توسط آلمان نازی که این کشور را اشغال کرده بود، ساخته شد. آلمانی ها سایت La Coupole را در شمال فرانسه به منظور ساخت و پرتاب موشک های V-2 به سمت انگلستان ساختند. البته در طراحی این سایت موشکی آلمانی ها مرتکب اشتباه مرگباری شدند و آن هم این بود که سایت مورد نظر دارای سقف گنبدی شکل از جنس بتون بود که باعث می شد به راحتی توسط یگان های شناسایی متفقین کشف شود. 

این سایت در حمله بمب افکن های انگلیسی در سال 1944 میلادی شدیدا آسیب دیده و هیچ وقت به معنای واقعی عملیاتی نشد. آلمان ها بیشتر پرتاب های وی 2 خود را از لانچرهای متحرک انجام دادند.

رقابت غول های موشکی جهان در زیز زمین

با آغاز جنگ سرد، دو ابرقدرت شرق و غرب به سرعت وارد یک رقابت موشکی شده و به طراحی و آزمایش موشک های گوناگون پرداختند. در ابتدا بسیاری از موشک های قاره پیمای آمریکا و شوروی سابق از روی پرتابگرهای ثابت شلیک و بعد از مدتی پرتابگرهای متحرک و زیردریایی های حامل موشک های بالستیک نیز وارد کار شدند.

اما با توجه به حجم بالای تهدید دو طرف علیه یک دیگر و نیاز به ذخیره حجم بالایی از موشک، در دهه 1960 میلادی دو طرف ساخت سیلوهای موشک زمین پرتاب را آغاز کردند. این سیلوها در آمریکا در اختیار نیروی هوایی این کشور و در شوروی سابق و روسیه فعلی در اختیار واحدی موشکی استراتژیک قرار دارد.

 البته آمریکا و شوروی سابق با درس گرفتن از اشتباه آلمان نازی، سیلوهای زیر زمینی خود را به خوبی استتار کرده و در جغرافیای وسیعی پخش کردند. عمده این سیلوها با عامل طبیعی مثل چمن، خاک و یا سنگ پوشیده شده و حتی در صورت نزدیک شدن فرد به آن ها هم تا زمان باز شدن درب برای شلیک، امکان تشخیص آنها به نوعی غیر ممکن است.


در ادامه بحث تونل های وسیع نگهداری موشک ها و سیستم های مرتبط به آنها و قطارهای حامل موشک با قابلیت پرتاب از آن ها نیز در آمریکا و شوروی سابق به وجود آمد. البته قطارهای پرتاب کننده موشک عمدتا بعد از پایان جنگ سرد از خدمت خارج شدند.

کشور چین نیز از دهه 1970 با تشکیل یگانی موسوم به "سپاه دوم توپخانه" فعالیت های موشکی نظامی خود را به این یگان سپرده است. چینی ها علاوه بر سیلوهای زیرزمینی، چیزی در حدود 5000 کیلومتر تونل زیر زمینی نیز در کشور خود حفر کردند که بخش زیادی از تاسیسات موشکی این کشور را در خود جای داده است. 

در سالهای اخیر صحبتهایی مبنی بر ساخت سیلوهای زیر زمینی موشک در کره شمالی نیز به گوش می رسد که هنوز تصویری از آن منتشر نشده و به نوعی قابل تایید نمی باشد.

ورود ایران به یک باشگاه بسیار خاص 

در تمام این دوران سه کشور آمریکا، روسیه و چین به عنوان تنها دارندگان رسمی تاسیسات پرتاب موشک زیرزمینی شناخته می شدند که هر 3 کشور نیز از قدرتهای برتر موشکی جهان هستند. تا اینکه در سال 1390 شمسی، این باشگاه بسیار کوچک عضو جدیدی پیدا کرد. در تیرماه سال 1390 و در جریان رزمایش موشکی پیامبر اعظم 6، نیروی هوافضای سپاه پاسداران از سیلوهای پرتاب موشک های بالستیک ایرانی رونمایی کرد. 


بنا بر اعلام فرماندهان ایرانی، تعداد بالایی از این سیلوها در نقاط مختلف کشور ساخته شده و موشک های ایرانی در آنها آماده پرتاب هستند. این سیلوها بقاء پذیری موشک های ایرانی در برابر هر گونه حمله اولیه را شدیدا افزایش می دهند. شناسایی این سیلوها شدیدا مشکل بوده و از لحظه باز شدن درب پرتاب گرها تا زمان شلیک موشک چند ثانیه بیشتر طول نخواهد کشید.

شهرهای زیر زمینی؛ خانه جدید بالستیک های ایرانی

این سیلوها از زمان نمایش رسمی تاکنون، همواره یکی از نمادهای اقتدار موشکی و توانایی رزم نیروهای مسلح کشورمان در شرایط مختلف بوده اند اما سپاه پاسداران روز چهارشنبه جلوه جدیدی از توانایی های نیروی موشکی خود را برای دوستان و دشمنان به نمایش گذاشت. 

شهر موشکی سپاه که در عمق 500 متری تاسیس شده و برای اولین بار تصاویری از آن در رسانه ملی پخش شد، شامل تونل ها و بخش های متعدد و وسیعی بود که تعداد بسیار زیادی از پرتابگرهای موشکی در آن مستقر بوده و در شرایط آماده برای شلیک، به سر می بردند.


در صورت لزوم این پرتابگرها با خروج از پایگاه زیر زمینی مورد نظر، موشک های خود را به سمت اهداف مورد نظر شلیک کرده و می توانند به سرعت موقعیت مورد نظر را ترک کنند. نکته بسیار مهم درباره این شهر موشکی و شهرهای مشابه آن که به گفته فرمانده نیروی هوافضای سپاه، در مناطق مختلف کشور و به تعداد زیاد وجود دارد این است که عمقی که برای این تاسیسات در نظر گرفته شده است احتمال شناسایی شدن آنها توسط ماهواره های دشمن را اگر نگوییم نا ممکن، بسیار بسیار مشکل می کند. 

در عین حال نفوذ بسیاری از بمب ها و موشک های شناخته شده در دنیا به این عمق نیز غیر ممکن است. برای نمونه بمب GBU-57 آمریکایی که بیش از 13 تن وزن دارد و یکی از سنگین ترین بمب های نیروی هوایی آمریکا محسوب می شود نهایتا می تواند در 60 متر نفوذ کند. 

عمق بالا، به همراه خروجی های متعدد که به احتمال فراوان در این مراکز استراتژیک تعبیه شده است، امکان خروج پرتابگرهای موشکی سپاه از راه های خروجی مختلف و در نقاط گوناگون را فراهم می کند. البته بنا بر مسائل حفاظتی تنها بخش کوچکی از این شهر زیر زمینی رسانه ای شده است و مسلما بخش های زیادی برای زندگی پرسنل و همچنین بازبینی و نگهداری محموله های موشکی در این شهرها وجود دارد.

همچنین احتمال بسیار زیادی وجود دارد که با توجه به توانایی های رونمایی شده در سال 90، این شهرهای موشکی به سیلوهای موشکی زیز زمینی سپاه نیز مرتبط باشند و بخشی از نیازمندی های سیلوهای موشکی سپاه که عمدتا در فاصله نزدیک تری از سطح زمین قرار دارند از این شهرهای زیر زمینی تهیه شود.

آنچه که مشخص است نصب موشک های بالستیک سپاه بر روی پرتابگرهای متحرک، بقاء پذیری این موشک ها را شدیدا افزایش داد و حال با حضور این لانچرهای آماده به شلیک در عمق 500 متری، کشف و انهدام آن ها به کاری ناممکن بدل شده است. جمهوری اسلامی ایران با نمایش این اقدام مهم، نشان داد که در بخش تاسیسات موشک های بالستیک زمین پرتاب، کاملا در حد و اندازه های یک ابرقدرت جهانی ظاهر شده است.