چنان كه درك شب قدر، كاری است مشكل، بیان جایگاه و «قدر» شب قدر عملی است دشوار كه تنها راه یافتگان به آن شب عزیز می‌توانند واقعیت و حقیقت آن را بیان دارند...
جواد خرمی
چنان كه درك شب قدر، كاری است مشكل، بیان جایگاه و «قدر» شب قدر عملی است دشوار كه تنها راه یافتگان به آن شب عزیز می‌توانند واقعیت و حقیقت آن را بیان دارند؛ چراكه قرآن به پیامبر خدا فرمود: «وما ادراك مالیلة القدر»؛ «و تو چه دانی شب قدر چیست؟»
در وصف آن همین بس كه «خیر من الف شهر»؛ «از هزار ماه برتر است » و مسائلی بر قدر و منزلت این شب افزوده است، از جمله:
1. نزول قرآن:
نزول جامع ترین، كامل‌ترین و ماندگارترین كتاب الهی برعظمت و منزلت شب قدر افزوده است. قرآن خود می‌گوید: «شهر رمضان الذی انزل فیه القران » (1) ؛ «ماه [مبارك] رمضان ماهی است كه در آن قرآن نازل شده است.» اما در چه شبی از شبهای آن ماه، قرآن نازل شده است؟ آیه دیگر بیان می‌كند كه «انا انزلناه فی لیلة مباركة »(2) ؛ «به راستی، آن [قرآن] را در شبی پربركت نازل كردیم.» و این شب مبارك را در سوره قدر مشخص فرموده كه «انا انزلناه فی لیلة القدر» (3) ؛ «به حقیقت ما آن [قرآن] را در شب قدر فرود آوردیم.» پس باید گفت نزول قرآن در چنین شبی بر عظمت آن می‌افزاید. این نكته را هم اضافه كنیم كه این نزول، نزول دفعی است بر قلب رسول گرامی اسلام، نه نزول تدریجی كه آغاز آن با آغاز بعثت یعنی بیست و هفتم رجب همراه است.
2. تقدیر امور:
در نام گذاری شب قدر بیانهای مختلفی وارد شده است: برخی آن را به معنای شبی با عظمت و بزرگ «لیلة العظمة(4)» گرفته اند؛ چراكه قدر در قرآن به معنای منزلت و بزرگی خداوند آمده، در آیه‌ای می‌خوانیم: «ماقدروا الله حق قدره » (5)؛ «قدر ندانستند [و نشناختند] خدا را آنگونه كه حق عظمت او بود.»
«قدر» به معنای تقدیر و اندازه گیری و تنظیم است. این معنی را هم لغت تایید می‌كند و هم قرآن و روایات. راغب اصفهانی می‌گوید: «لیلة القدر‌ای لیلة قیضها لامور مخصوصة (6) ؛ شب قدر یعنی شبی كه [خداوند] برای [تنظیم و تعیین] امور مخصوصی آن را آماده [و مقرر] نموده است.» و قرآن كریم می‌فرماید: در آن شب «یفرق كل امر حكیم » (7) ؛ «هركاری بر طبق حكمت [خداوند] جدا [و تعیین و تنظیم] می‌گردد.»
و امام صادق علیه السلام فرمود: «التقدیر فی لیلة القدر تسعة عشر، والابرام فی لیلة احدی و عشرین والامضاء فی لیلة ثلاث و عشرین (8) ؛ تقدیر امور [و سرنوشتها] در شب قدر، یعنی شب نوزدهم، تحكیم آن در شب بیست و یكم، و امضا [ی آن] در شب بیست و سوم [صورت می‌گیرد] .» و امام هشتم علیه السلام فرمود: «... یقدر فیها ما یكون فی السنة من خیر او شر او مضرة او منفعة او رزق او اجل و لذلك سمیت لیلة القدر(9) ؛ در آن شب [قدر آنچه كه در سال واقع می‌شود، تقدیر و اندازه گیری می‌شود، از نیكی و بدی و زیان و سود و روزی و مرگ. به همین جهت نیز شب قدر [شب اندازه گیری] نامیده شده است.»
و طبق روایات فراوانی(10) سرنوشت افراد برای سال بعد، مانند: رزق و روزی، مرگ و میرها، خوشی و ناخوشیها، حج رفتن و حوادث دیگر زندگی، براساس استعدادها و لیاقتها، رقم می‌خورد، و این تقدیر حكیمانه هم، در انسان هیچ گونه «اجبار» و «سلب اختیاری » به وجود نمی‌آورد. می‌توان بین تمام اقوال این گونه جمع كرد كه در این شب با عظمت و بزرگ، با فرود ملائكه آسمانی، تقدیرات یك سال مشخص و بر قلب حجت زمان علیه السلام عرضه می‌شود.
پی نوشت :
1) بقره/185.
2) دخان/3.
3) قدر/1.
4) تفسیر نوین، محمد تقی شریعتی، ص 275؛ مجمع البیان، ابوعلی طبرسی، ج 1، ص 518.
5) حج/74.
6) المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الكتاب، ص 395.
7) دخان/4.
8) وسائل الشیعه، حر عاملی، داراحیاء التراث، ج 7، ص 259؛ تفسیر نور الثقلین، ج 5، ص 627؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 487.
9) عیون اخبارالرضا، ج 2، ص 116.
10) ر. ك: تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 631؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 486؛ بحار الانوار، ج 94، ص 141 - 18.
منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره47 .
نظرات ارسال شده